Đất nước ta có hàng trăm ngàn những vị bác sĩ vẫn đang ngày ngày miệt mài lao động vì sức khỏe của nhân dân và họ đều chọn cho mình một hướng đi riêng để tập trung nghiên cứu những phương pháp tốt nhất cho người bệnh. Trong số đó, tiêu biểu là PGS.TS Lê Đình Roanh – Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và phát hiện sớm ung thư, nguyên Phó Chủ nhiệm bộ môn Giải phẫu bệnh, Đại học Y Hà Nội – một vị “anh hùng áo bluose trắng” với niềm đam mê cứu vớt sự sống và xoa dịu nỗi đau cho những bệnh nhân ung thư bất hạnh.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Lê Đình Roanh

Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và phát hiện sớm ung thư (CREDCA)

Nguyên Phó Chủ nhiệm bộ môn Giải phẫu bệnh viện Đại học Y Hà Nội

 

 

NHỮNG BƯỚC ĐƯỜNG ĐỜI

Trên mảnh đất nghèo của xã Mỹ Thành, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định, PGS.TS Lê Đình Roanh sinh ngày 2/12/1941 trong một gia đình có truyền thống y học và cách mạng. Có lẽ do kế thừa truyền thống của gia đình nên ngay từ nhỏ, Lê Đình Roanh đã bị thu hút bởi những phương thuốc Nam và nhiều câu chuyện luận bàn về phương pháp chữa trị cho bệnh nhân từ ông nội và cha. Hơn nữa, suốt quãng thời gian học cấp I, cấp II, cậu bé Lê Đình Roanh phải chứng kiến cảnh đất nước bị chiến tranh, thực dân Pháp quay trở lại xâm lược. Chiến sự ác liệt, bom rơi đạn nổ làm cho sự sống và cái chết không thể biết trước, cuộc sống của người dân đã khổ cực lại càng cực khổ hơn. Lê Đình Roanh khi ấy đã ý thức, hiểu những điều mình nên làm đối với gia đình và quê hương. Ngoài giờ học lên lớp, cậu cần mẫn giúp việc nhà cho mẹ để cha yên tâm tham gia kháng chiến.

Tuổi thơ đầy gian khó, nhưng cũng đã rèn dũa cho Lê Đình Roanh một nghị lực phi thường và trong tiềm thức của cậu đã dần hình thành ước mơ có một ngày sẽ trở thành bác sĩ để giúp đỡ bệnh nhân vượt qua nỗi đau thể xác và tinh thần.

Trải qua những năm học ở phổ thông, cậu học trò Lê Đình Roanh đã tích lũy được những kiến thức bổ ích từ các môn học như sinh vật, hóa học, toán… Với thành tích khá xuất sắc, sau khi tốt nghiệp cấp III, năm 1960, Lê Đình Roanh đã được tuyển thẳng vào trường Đại học Y Hà Nội.

Chàng thanh niên xứ Nam rời quê hương lên Thủ đô nhập  học, khi đó miền Bắc mới giải phóng, nền kinh tế vô cùng khó khăn. Với lòng quyết tâm phải học để biến ước mơ thành hiện thực, cậu đã miệt mài học tập trên giảng đường đến thư viện, phòng thí nghiệm và bệnh viện thực hành, học hỏi và tiếp thu nhiều kiến thức từ các giáo sư đầu ngành y.  Đặc biệt, do xác định được việc tiếp cận với các nước    có nền y học tiến tiến là rất cần thiết nên Lê Đình Roanh  đã cố gắng   tự học thêm ngoại ngữ để phục vụ quá trình tìm kiếm tài liệu, nâng   cao trình độ hiểu biết và đến cuối khoá, cậu đã đọc được sách chuyên môn bằng tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Nga. Sau này, khi được tác giả hỏi về những khó khăn trên con đường đến với nghề y, PGS.TS Lê Đình Roanh đã tâm sự rất chân thành: “Cuộc đời mỗi con người ai cũng có sướng, khổ, được, mất, có lúc thành công và cũng có lúc phải rơi nước mắt nhưng nó cũng chính là giá phải trả cho những gì đã đạt được”, “cuộc đời con người ai cũng phải có bản lĩnh vươn lên để thành công. Điều quan trọng là có giữ vững được niềm tin và sức mạnh để phấn đấu để thành tài hay không”.

Năm 1965, tốt nghiệp đại học với kết quả khá xuất sắc, Lê Đình Roanh được giữ ở lại trường công tác tại Bộ môn Giải phẫu bệnh, trực tiếp tham gia đào tạo bác sĩ cho chiến trường. Từ năm 1975, ông được cử ra nước ngoài làm nghiên cứu sinh tại Đại học Karlov, Praha, Tiệp Khắc (nay là Cộng hòa Séc) và đến năm 1979 bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ. Sau đó, những năm 1984 – 1985, ông đi thực tập khoa học tại Cộng hòa Pháp. Trở về nước, Tiến sĩ Lê Đình Roanh tiếp tục công tác giảng dạy chuyên môn và năm 1986 tốt nghiệp Bác sĩ Chuyên khoa II về ngành giải phẫu bệnh. Ông đã tham gia giảng dạy môn Giải phẫu bệnh bằng tiếng Pháp tại trường Đại học Y Dược Phnompenh vào năm 1983 và 1986 và được Bộ y tế Campuchia đánh giá cao về đóng góp này. Năm 1991,Tiến sĩ Lê Đình Roanh được Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà nước phong học hàm Phó Giáo sư. Năm 1989 ông được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm bộ môn Giải phẫu bệnh Đại học Y Hà Nội. Từ 1991 đến nay ông đã cùng với Giáo sư Vi Huyền Trác, Giáo sư Nguyễn Văn Mẫn và Phó giáo sư Nguyễn Văn Hưng tiến hành kiểm định độc lực thần kinh của vacxin Sabin do Việt nam sản xuất trên khỉ, giúp vacxin này được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận đạt chuẩn an toàn, sau đó vacxin này đưa vào sử dụng thanh toán hoàn toàn bệnh bại liệt ở Việt nam và được sử dụng ở một vài nước khác.

TỪ LÒNG NHÂN ÁI CỦA NGƯỜI THẦY THUỐC ĐẾN SỰ NGHIỆP NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY

Tuổi thơ của PGS.TS Lê Đình Roanh đã chứng kiến biết bao đau thương, mất mát từ các cuộc chiến tranh. Tận mắt nhìn thấy người bệnh phải chống trọi với những cơn đau, ông càng hiểu rõ hơn sứ mệnh của người thầy thuốc là phải mang lại sự sống cho người bệnh, coi nỗi đau của họ như nỗi đau của chính mình. Chính vì vậy, ông luôn luôn nỗ lực hết mình nghiên cứu áp dụng những phương pháp chẩn đoán giải phẫu bệnh một cách chính xác nhất. Khi gặp các ca bệnh khó, mỗi kết luận chẩn đoán của ông đều là sự kết tinh của sự suy nghĩ, lắng nghe ý kiến hội chẩn của các nhà giải phẫu bệnh nổi tiếng Hoa Kỳ ở trường Đại học Havard, trường đại học Oklahoma và Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ. Nhờ vậy, nhiều bệnh nhân ung thư có được hướng điều trị chính xác và không ít người bệnh tránh được các cuộc phẫu thuật, xạ trị, hóa trị hoặc điều trị nội tiết tốn kém, không cần thiết.

Trong nghiên cứu, PGS.TS Lê Đình Roanh luôn hướng tới trình độ chuyên môn cao để thực hành nghề tốt nhất có thể. Ông thường tự tìm hiểu thêm các tài liệu ngoại ngữ chuyên ngành, trò chuyện cùng các thầy đi trước có kinh nghiệm để hoàn thiện bản thân mình về mọi mặt. Bằng những nỗ lực không ngừng, đến nay, PGS.TS Lê Đình Roanh đã để lại dấu ấn mạnh mẽ với việc là tác giả hoặc đồng tác giả của trên 160 bài báo khoa học đăng trên các tạp chí y học uy tín trong nước và quốc tế; chủ trì nhiều đề tài khoa học cấp Bộ được đánh giá xuất sắc. Những công trình khoa học của ông đều có ý nghĩa thực tiễn cao, hiệu quả trong việc phát hiện sớm và chẩn đoán ung thư: Nghiên cứu áp dụng kỹ thuật hóa mô miễn dịch trong chẩn đoán bệnh ung thư; Nghiên cứu một số sản phẩm gen và dấu ấn hóa mô miễn dịch của ung thư vú và cơ quan sinh dục nữ; Phát hiện sớm ung thư vú, phát hiện sớm ung thư cổ tử cung và một số bệnh lành tính khác bằng xét nghiệm tế bào học với kĩ thuật Papanicolaou ở một số phường của quận Hoàn Kiếm và một số xã của huyện Đông Anh, Hà Nội; Nghiên cứu ứng dụng một số dấu ấn miễn dịch trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp và ung thư phổi; Hợp tác quốc tế trong Nghiên cứu Đa trung tâm nhằm thu thập mẫu mô thừa sau phẫu thuật để nghiên cứu bộ gen, bộ protein và các dấu ấn sinh học…

Hoạt động nghiên cứu khoa học luôn được song hành, đi đôi với công tác giáo dục, đào tạo. Từ năm 1965 đến nay, PGS.TS Lê Đình Roanh đã giảng dạy bộ môn Giải phẫu bệnh cho nhiều thế hệ sinh viên. Ông còn hướng dẫn thành công 28 luận án Tiến sĩ, 20 luận văn Thạc sĩ và nhiều luận văn Bác sĩ Chuyên khoa I, Chuyên khoa II và hiện nay vẫn đang hướng dẫn 4 nghiên cứu sinh. Ông đã là chủ biên và tham gia biên soạn hàng chục cuốn sách chuyên ngành phục vụ cho đào tạo Đại học và sau Đại học và biên soạn nhiều cuốn sách về Những điều cần biết về bệnh ung thư nhằm phổ biến kiến thức phổ cập cho độc giả.

Nhờ mang trong mình tâm huyết của người thầy thuốc, thầy giáo, PGS.TS Lê Đình Roanh đã giảng dạy hết mình cho các sinh viên. Ông thường xuyên khuyên nhủ và nhắc nhở học trò rằng: nghề y là một nghề rất khó bởi nó liên quan trực tiếp đến tính mạng con người, vì thế phải trau dồi tài năng và y đức, học tập ở mọi nơi, mọi lúc và phải luôn gắn với thực tiễn của người bệnh, đúc rút các kinh nghiệm từ cả thành công và thất bại.

VỀ HƯU NHƯNG…

Tháng 6/2004, khi bước vào tuổi 63, PGS.TS Lê Đình Roanh quyết định viết đơn xin nghỉ hưu để cùng với PGS.TS Ngô Thu Thoa sáng lập Trung tâm nghiên cứu và phát hiện sớm ung thư (CREDCA) thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Dưới sự lãnh đạo của PGS.TS Lê Đình Roanh và PGS.TS Ngô Thu Thoa, Trung tâm đã tiến hành nghiên cứu về ung thư, đặc biệt là các lĩnh vực tế bào học, mô bệnh học, hóa mô miễn dịch. Trung bình mỗi năm, Trung tâm xét nghiệm hơn 10.000 ca tế bào học và từ 8.000 – 10.000 ca sinh thiết nhận từ nhiều bệnh viện khác nhau như: BV Nội tiết trung ương, bệnh viện Trí Đức, Hồng Ngọc, Hưng Việt, Hà Thành, và một số bệnh viện khác và hội chẩn các trường hợp khó. Ngoài ra, Trung tâm đã thực hiện 1 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, 3 đề tài cấp Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, 1 đề tài hợp tác quốc tế. Trung tâm cũng là nơi góp phần đào tạo nghiên cứu sinh và thạc sĩ.

Làm việc trong Trung tâm đối với PGS.TS Lê Đình Roanh, điều quan trọng là đã thỏa mãn niềm đam mê, khát vọng được sống và cống hiến hết mình vì khoa học, vì bệnh nhân và vì cộng động. Từ đó, ông đã tìm thấy thêm nhiều niềm vui rất đẹp cho riêng mình. Ông chia sẻ đầy hào hứng trong một lần phỏng vấn về 2 kỷ niệm đáng nhớ:

Một trường hợp cháu bé bị xác định là lao hạch và được chữa bệnh lao trong 3 tháng nhưng không khỏi rồi được chẩn đoán lại là bị u lympho ác tính không Hodgkin và được truyền hóa chất. Sau một tháng, bệnh tình vẫn không đỡ và đã đã được gửi đến Trung tâm nghiên cứu và phát hiện sớm ung thư để hội chẩn. Sau khi xem xét kỹ càng, PGS.TS Lê Đình Roanh quyết định cho cháu bé được phẫu thuật cắt bỏ khối hạch lớn dưới cằm để chẩn đoán giải phẫu bệnh lai. Cuối cùng cháu được chẩn đoán lại là viêm hạch hoại tử và phẫu thuật là đủ khỏi. Với sự tin tưởng của bố mẹ cháu với ông, cháu bé không cần điều trị hóa chất nữa. Đến nay đã 7 năm trôi qua, cháu bé vẫn rất khỏe mạnh, phát triển bình thường và tiếp tục đi học.

Một  cháu bé khi mới 5 tháng tuổi đã được phát hiện 8 khối  u ở gan qua siêu âm, PGS.TS Lê Đình Roanh cũng hội chẩn với bác sĩ Lewis A Hasell (Hoa Kỳ) và đã đi đến kết luận đó là đa u máu mạch nội mô ở trẻ còn ẵm ngửa. Theo y văn và ý kiến của một chuyên gia nước ngoài, trường hợp sẽ dẫn đến suy gan nặng và chỉ có biện pháp điều trị là phẫu thuật ghép gan. Biết rõ curcumin chiết xuất từ củ nghệ có tác dụng chống chất oxi hóa và ngăn cản tạo mạch máu mới, được dùng để phòng và chữa ung thư, ông đã cho cháu bé dùng liều 400 mg/ngày. Kết quả sau 6 tháng, tình trạng cháu bé cải thiện hoàn toàn, siêu âm gan trở lại hoàn toàn bình thường và 10 năm nay vẫn khỏe, phát triển và đi học bình thường. Trường hợp này đã được công bố trên tạp chí y học quốc tế.

Hơn 70 năm đã trôi qua, giờ đây PGS.TS Lê Đình Roanh đã sắp bước sang tuổi 77 nhưng trên khuôn mặt ấy vẫn rực sáng lên niềm tin. Ông đã chắp cánh ước mơ cho biết bao thế hệ học trò, góp phần chẩn đoán bệnh chính xác, đóng góp vào việc chữa bệnh cho bệnh nhân. Biết bao cảm xúc và ân tình, chỉ biết ghi lại nơi đây tấm lòng tri ân của các thế hệ trước công lao to lớn của ông.